Νέα- Ανακοινώσεις

Κίνδυνοι και Ασφάλεια στο Διαδίκτυο

Η χρησιμότητα του Διαδικτύου στη ζωή μας είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Ειδικά όσον αφορά τη σχολική πράξη οι δυνατότητες που παρέχει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές το έχουν καταστήσει απαραίτητο εργαλείο. Παρόλα αυτά, οι κίνδυνοι που το συνοδεύουν απαιτούν τη διαρκή επαγρύπνηση εκπαιδευτικών, μαθητών αλλά και γονέων.

Είναι σημαντικό, ενήλικες αλλά και ανήλικοι, να είμαστε ενήμεροι για τους κινδύνους που εγκυμονούν στο Διαδίκτυο και τους ψηφιακούς πόρους. Αυτά είναι, δυστυχώς, πολλά και λαμβάνουν ποικίλες μορφές που στοχεύουν σε διαφορετικούς τομείς της ζωής μας.

Είδη Κινδύνων:

Οι σταθεροί και φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα tablets και τα έξυπνα κινητά επιτρέπουν την άμεση και εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλο και μεγαλύτερο αριθμό χρηστών κάθε ηλικίας, όπου και αν βρίσκεται, όποτε και αν το επιθυμεί. Αυτά τα δεδομένα αυξάνουν και την πιθανότητα να εκτεθεί ο χρήστης στους διάφορους κινδύνους του. Οι πιο αναγνωρισμένες μορφές τους δε είναι οι ακόλουθες: ακατάλληλο και/ή προσβλητικό περιεχόμενο, ανεπιθύμητα μηνύματα (μηνύματα spam), εθισμός, κοινωνική αποξένωση, ηλεκτρονική αποπλάνηση, βίαια διαδικτυακά παιχνίδια, ηλεκτρονικός τζόγος, διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber bullying), ιοί που μολύνουν τους Η/Υ, υποκλοπή προσωπικών δεδομένων, παραβίαση της ιδιωτικότητας των χρηστών, παραπληροφόρηση (fake news), φυσικές παθήσεις που προκαλούνται από παρατεταμένη χρήση του Η/Υ.

Είναι σημαντικό να ενημερώνονται με κάθε αφορμή οι μαθητές μας για αυτούς τους κινδύνους, ώστε να αντιμετωπίζουν κριτικά αλλά και αποφασιστικά το υλικό και τους άλλους χρήστες με το οποίο και τους οποίους έρχονται σε επαφή στο διαδίκτυο.

Χρησιμοποιώντας εμείς οι εκπαιδευτικοί τις Νέες Τεχνολογίες μέσα στην τάξη δίνουμε τη δυνατότητα στους μαθητές μας να αξιοποιήσουν κάποια από τα χρήσιμα εργαλεία του για να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους, να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν. Εμείς τους δείχνουμε στη διδακτική πράξη τη θετική, τη φωτεινή πλευρά του διαδικτύου. Χρέος μας, ωστόσο, είναι να τους ενημερώνουμε και για την αρνητική, τη σκοτεινή πλευρά του.

Μπορούμε να εστιάσουμε στους παρακάτω κινδύνους:

-Ακατάλληλο, προσβλητικό και επιβλαβές περιεχόμενο ιστοχώρων

Το ακατάλληλο-προσβλητικό υλικό, υλικό που παραβιάζει τα κοινωνικά, θρησκευτικά ή πολιτισμικά πρότυπα ή τις προσωπικές και οικογενειακές αξίες του ατόμου, μπορεί να περιλαμβάνει ρατσιστικά, βίαια ή σεξουαλικώς προκλητικά στοιχεία, υλικό που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, απαγορευμένο ή παράνομο υλικό, να προάγει την ξενοφοβία, τη βία, τα ναρκωτικά, τα τυχερά παιχνίδια (τζόγο), επικίνδυνες ή εγκληματικές δραστηριότητες, ακραίες φυλετικές απόψεις, προώθηση της φασιστικής ιδεολογίας και άλλες μη ασφαλή στοιχεία, όπως λόγου χάρη διατροφικές διαταραχές ή πορνογραφικό υλικό.

Όταν σε αυτό το υλικό έχουν πρόσβαση έφηβοι, παιδιά , άτομα γενικά νεαρής ηλικίας αυτά μπορεί να ενοχληθούν, να ταραχτούν ή να παρωθηθούν σε παραβατικές ή ανάρμοστες συμπεριφορές. Λόγω ηλικίας μπορεί να αδυνατούν να το κατανοήσουν και να το εξετάσουν κριτικά. Φυσικά, το ίδιο περιεχόμενο μπορεί να θεωρείται κατάλληλο για ενήλικα άτομα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, με ένα γενικό τρόπο, το μήνυμα ενός ιστοχώρου μπορεί να είναι έμμεσο και για το λόγο αυτό πολύ πιο δύσκολα ανιχνεύσιμο. Για παράδειγμα, τα γραφικά στοιχεία, μπορούν να εμπεριέχουν έμμεσα εκφρασμένα μηνύματα ακόμη σε πολύ «δευτερεύοντα» χαρακτηριστικά τους όπως τα μεγέθη και η θέση των εικόνων, οι χρησιμοποιούμενες γραμματοσειρές κ.ά.

-Ανεπιθύμητα μηνύματα που αποστέλλονται σε χρήστες (Spam messages)

 Τα ανεπιθύμητα (spam messages) και τα απρόσκλητα γενικότερα μηνύματα (unsolicited messages) που οι χρήστες δέχονται στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα κινητά τηλέφωνα σχετίζονται συχνά με διαφημίσεις προϊόντων ή υπηρεσιών, την προώθηση τυχερών παιχνιδιών με πορνογραφικό υλικό κ.ά. Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο φαινόμενο του spam, είναι η οικολογική: η παραγωγή και διάδοση των ανεπιθύμητων μηνυμάτων, όπως αναφέρουν οι σχετικές έρευνες, προκαλεί τόση μόλυνση, όση, για παράδειγμα, η κυκλοφορία εκατοντάδων χιλιάδων αυτοκινήτων.

-Εθισμός- Αποξένωση των χρηστών από τον πραγματικό κόσμο

Ο χρήστης περνά όλο και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο, συμμετέχοντας σε παιχνίδια, κάνοντας chat, ασχολούμενος με σελίδες κοινωνικής δικτύωσης κ.ά. Αυτή η συμπεριφορά παρατηρείται κυρίως σε νεαρά άτομα, αλλά όχι αποκλειστικά. Ο χρήστης αποξενώνεται όσο αυξάνεται ο χρόνος παραμονής του στο διαδίκτυο από το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον, σε ακραίες περιπτώσεις παραμελεί ακόμη και την ατομική φροντίδα του εαυτού και τη στοιχειώδη υγιεινή. Οι σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους του περιβάλλοντός του, τους φίλους, του γονείς γίνονται προβληματικές και σπάνιες. Δημιουργείται έτσι μια συναισθηματική και κοινωνική αποξένωση των χρηστών από τον περίγυρό τους, αποκοινωνικοποιούνται. Ζωή τους πλέον γίνεται η εικονική, η «διαδικτυακή» ζωή την οποία ζουν οι εθισμένοι χρήστες και η οποία παραγκωνίζει την πραγματική ζωή. Το φαινόμενο είναι τόσο σημαντικό και διαδεδομένο, ώστε έχει αναγνωριστεί ως ένα είδος πάθησης που χρειάζεται θεραπεία, ακόμη και σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα.

-Διαδικτυακός εκφοβισμός

Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός ορίζεται από τους P.K. Smith, J. Madhavi, M. Carvalho, M. Fisher, S. Russell και N. Tippett ως «μια επιθετική, σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη πράξη η οποία πραγματοποιείται από ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών μορφών επικοινωνίας, εναντίον ενός ατόμου που δεν μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του». Η ολοένα αυξανόμενη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών και του Διαδικτύου καθιστά τον Διαδικτυακό Εκφοβισμό ως τη μορφή εκφοβισμού με το μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης (Cart, 2010). Πραγματοποιείται συνήθως μέσα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα δωμάτια συζητήσεων, τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, τις ιστοσελίδες (web sites), τα ιστολόγια (blogs), τα Διαδικτυακά παιχνίδια και τα κινητά τηλέφωνα.

 Οι μορφές που μπορεί να έχει είναι: 1. Η διακωμώδηση ή/και εξευτελισμός του θύματος, 2. Η αποστολή προσβλητικών και άσεμνων μηνυμάτων μέσω Διαδικτυακών εφαρμογών, 3. Το άσεμνο περιεχόμενο κατά τη διάρκεια συνομιλιών, 4. Ο εξευτελισμός ενός νεαρού ατόμου με τη δημιουργία ενός προφίλ ή ιστολογίου το οποίο περιλαμβάνει σκόπιμα λανθασμένα στοιχεία ή εξευτελιστικό περιεχόμενο, 5. Η αποστολή απειλητικών μηνυμάτων, 6. Η δημοσιοποίηση προσωπικών βίντεο ή φωτογραφιών χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου.

 Η ιδιαιτερότητα του Διαδικτυακού Εκφοβισμού έγκειται στο γεγονός πως επεμβαίνει στον προσωπικό χώρο του θύματος, ενώ είναι δύσκολος ο περιορισμός του εξαιτίας της αδυναμίας ελέγχου του αριθμού και του περιεχομένου των μηνυμάτων που μπορεί να λάβει ένας χρήστης του Διαδικτύου.

Ο κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying) είναι η συνέχεια του εκφοβισμού με ψηφιακά μέσα, όπως τα γραπτά μηνύματα σε κινητό τηλέφωνο, τα e-mail, τα μηνύματα και οι αναρτήσεις σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, οι κλήσεις-φάρσα, η δημοσίευση και ο διαμοιρασμός εικόνων και βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του παιδιού που «πρωταγωνιστεί».

-Παραπληροφόρηση

 Το Διαδίκτυο αφενός μεν παρέχει αναρίθμητες πληροφορίες κάθε είδους, αφετέρου δε, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά έντυπα μέσα, δεν διαθέτει τις απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας για τον έλεγχο της εγκυρότητας των πληροφοριών που δημοσιεύονται, με αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις με τη δημοσίευση αναληθών, τροποποιημένων ή ελλιπών πληροφοριών μπορεί ο χρήστης να οδηγηθεί σε λανθασμένα, ανακριβή και αναξιόπιστα συμπεράσματα. Κατά συνέπεια, κρίνεται αναγκαία η ανάπτυξη κριτικής σκέψης από το χρήστη του Διαδικτύου, προκειμένου κρίνει την ακρίβεια των πληροφοριών αυτών και ξεχωρίσει τη μη έγκυρη πληροφορία. Όπως είναι φυσικό ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης είναι ιδιαίτερα αυξημένος με απρόβλεπτα αποτελέσματα σε νεαρά άτομα τα οποία λόγω ηλικίας δεν έχουν οξυμένη την κριτική τους σκέψη και ικανότητα.

Παρά τους κινδύνους που εγκυμονεί, το ίδιο το Διαδίκτυο, παράλληλα με την διαπαιδαγώγηση και την παιδεία του ατόμου, προσφέρουν σε αυτό τα μέσα να τους αντιμετωπίσει.

Τρόποι αντιμετώπισης κινδύνων του Διαδικτύου:

Με ένα γενικό τρόπο, οι μέθοδοι για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: μεθόδους με τεχνικό χαρακτήρα και μεθόδους ενημερωτικού και παιδαγωγικού χαρακτήρα.

Στις μεθόδους τεχνικού χαρακτήρα περιλαμβάνονται συστήματα που έχουν αναπτυχθεί για την άμεση προστασία των χρηστών (κυρίως ευάλωτων χρηστών, όπως για παράδειγμα τα παιδιά), αλλά και συστήματα συμβουλών, εκπαίδευσης, σήμανσης ιστοχώρων και περιεχομένου με σκοπό οι χρήστες να αναγνωρίζουν το επικίνδυνο ή αμφίβολο περιεχόμενο και να αντιδρούν κατάλληλα .

Ως τέτοιες μεθόδους μπορούμε να αναφέρουμε τα διάφορα είδη φίλτρων που υφίστανται. Tα φίλτρα αυτού του είδους μπορούν να είναι πολλών ειδών και επιτελούν πολλές λειτουργίες, όπως να προειδοποιήσουν για προβληματικές ιστοσελίδες, να καταγράψουν λεπτομερώς τις κινήσεις ενός χρήστη στο Διαδίκτυο, να μπλοκάρουν ύποπτους ιστοχώρους, να επιτρέπουν την πρόσβαση συγκεκριμένες ώρες και ημέρες, ακόμα και να κλείσουν τελείως τον υπολογιστή.

-Φίλτρα αυτού του είδους είναι (Ibid):

Οι λίστες ψηφιακών πόρων με ακατάλληλο περιεχόμενο συνιστούν άλλο ένα είδος τέτοιου φίλτρου. Οι χρήστες δεν έχουν πρόσβαση σε ιστοχώρους που περιλαμβάνονται σε αυτές τις λίστες. Τα φίλτρα «γονεϊκού ελέγχου» (parental control) πολύ συχνά στηρίζονται σε λίστες αυτού του είδους. Χρησιμοποιούν όμως παράλληλα και άλλου είδους ελέγχους, όπως χρόνου έναρξης της πλοήγησης και γενικότερα πρόσβασης, διάρκειας χρήσης, καταγραφής δραστηριοτήτων του χρήστη (παιδιού) κ.ά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, με συγκατάθεση των ιδιοκτητών των σχετικών ιστοχώρων, οι πάροχοι  πρόσβασης στο Διαδίκτυο επισημαίνουν με κατάλληλες ψηφιακές ετικέτες τους ιστοχώρους που έχουν δυνάμει επιβλαβές περιεχόμενο. Η Ένωση Αξιολόγησης Περιεχομένου του Διαδικτύου ICRA ( https://www.fosi.org/icra/) δημιουργεί εtικέτες αυτού του είδους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από φίλτρα διαφόρων ειδών. Σχετικό με αυτά είναι το ευρωπαϊκό σύστημα PEGI (http://www.pegi.info/gr/), ένα σύστημα ηλικιακής διαβάθμισης. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ίδιου του συστήματος PEGI, οι ηλικιακές διαβαθμίσεις είναι συστήματα που χρησιμοποιούνται για να εξασφαλίσουν ότι όλα τα προϊόντα ψυχαγωγικού περιεχομένου, όπως κινηματογραφικές ταινίες, βίντεο, DVD και παιχνίδια υπολογιστή, φέρουν σαφή επισήμανση βάσει ηλικίας σύμφωνα με το περιεχόμενό τους. Οι ηλικιακές διαβαθμίσεις προσφέρουν καθοδήγηση στους καταναλωτές (ιδίως τους γονείς), βοηθώντας τους να αποφασίσουν αν θα αγοράσουν ή όχι ένα συγκεκριμένο προϊόν

- Έλεγχος εισερχομένων μηνυμάτων για ανεπιθύμητα μηνύματα (spam).

Η πλειοψηφία των παρόχων υπηρεσιών ηλεκτρονικής αλληλογραφίας ελέγχει τα εισερχόμενα μηνύματα κάθε χρήστη και χαρακτηρίζει ως ανεπιθύμητα όσα κρίνει ως τέτοια (μερικές φορές μάλιστα τα απορρίπτει αυτομάτως). Ο έλεγχος χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό διαφόρων μεθόδων και πολύ προηγμένες τεχνικές για να εκτιμήσει την καταλληλότητα των εισερχομένων μηνυμάτων. Ωστόσο πολλές φορές ούτε αυτά τα μέτρα αρκούν και ορισμένα e-mails χαρακτηρίζονται ως spam ενώ δεν είναι, ενώ αντίθετα μερικά spam καταλήγουν στο χρήστη χωρίς χαρακτηρισμό.

Τέλος, στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται το λογισμικό καταπολέμησης των ιών (antivirus και antispyware), όσο και το «τείχος προστασίας» (Firewall). Η γενική ονομασία «ιοί» καλύπτει στην πραγματικότητα διάφορες κατηγορίες  λογισμικών όπως (Α. Καμάρης 2014) Ιοί αρχείων (File Viruses), οι Δούρειοι ίπποι (Trojan Horses), τα Σκουλήκια (Worms), Καταγραφείς πληκτρολόγησης (Keyloggers), το Λογισμικό Spyware – Adware.Το «Τείχος προστασίας» (Firewall) είναι ειδικό λογισμικό σχεδιασμένο ώστε να αποτρέπει ή να διακόπτει τη μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση από τον «έξω» κόσμο του δικτύου ή Διαδικτύου στον ή στους προστατευόμενους Η/Υ και αντίστροφα την ανεξέλεγκτη ροή πληροφορίας προς τον «έξω» κόσμο.

Όσον αφορά τις μεθόδους που βασίζονται στην ενημέρωση και τη διαπαιδαγώγηση, θα λέγαμε ότι για την ασφαλή χρήση των ψηφιακών πόρων και την ασφαλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο, η κατακλείδα είναι να μάθει κανείς στο παιδί του (ή στο μαθητή του) κανόνες της ασφαλούς χρήσης και να το εξοικειώσει με το Διαδίκτυο μοιραζόμενος μαζί του πόρους (κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο, ιστοχώρους, τεχνικές, ειδήσεις κ.λπ.) και δραστηριότητες (πλοήγηση, παιχνίδια κ.ά.) που είναι θετικοί, ευχάριστοι, σύμφωνοι με την κουλτούρα και τις αξίες τους. Η ιδέα είναι τελικά ότι η διαπαιδαγώγηση είναι, κατά κάποιο τρόπο, το πιο ισχυρό όπλο απέναντι στα επιβλαβή ή επικίνδυνα στοιχεία του Διαδικτύου.

Η εξέλιξη των επιβλαβών ή επικίνδυνων ψηφιακών πόρων έχει μια δυναμική απρόβλεπτη και είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν με τεχνικά και μόνο μέσα. Αντίθετα, ο συνδυασμός προφύλαξης με τεχνικά μέσα (όπως, για παράδειγμα, τα antivirus λογισμικά) και με τη σωστή διαπαιδαγώγηση, φαίνεται να είναι ο βέλτιστος.

Αυτός είναι και ο στόχος πολλών προγραμμάτων και ψηφιακών πόρων που έχουν αναπτυχθεί για την ασφαλή χρήση των ψηφιακών πόρων και του Διαδικτύου ιδιαίτερα. Για παράδειγμα, το project educaunet (πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, http://users.uom.gr/~educaune/) ήδη από το 2002 (ίσως και άλλα προγράμματα πριν από αυτό) είχε ως σκοπό του την παραγωγή ποικίλων μέσων και δραστηριοτήτων που θα βοηθούσαν τους νεαρούς μαθητές να υιοθετήσουν καλές πρακτικές.

Πολλές φορές τα νεαρά άτομα και ιδιαίτερα τα παιδιά έχουν εσφαλμένες ιδέες ως προς το τι συνιστά κίνδυνο στο Διαδίκτυο.

Οι εκπαιδευτικοί εξάλλου, μπορούν να συζητούν τα σχετικά θέματα όχι μόνο στη διάρκεια δραστηριοτήτων οργανωμένων ειδικά για την ασφαλή πλοήγηση, αλλά εκμεταλλευόμενοι κάθε είδους δραστηριότητα στην οποία εμπλέκονται ψηφιακοί πόροι και το διαδίκτυο.

Ψηφιακοί και μη-ψηφιακοί πόροι υποστήριξης ατόμων για την ασφαλή πλοήγηση:

Ιστοχώροι και πύλες με πληροφόρηση για απάτες, φάρσες, ψευδείς ειδήσεις και αστικούς μύθους: υπάρχουν αρκετοί ιστοχώροι που είναι αφιερωμένοι στην ανάλυση ψευδών ειδήσεων, αστικών μύθων κ.τ.ό.

Ο ιστοχώρος http://www.hoaxbusters.org/ (ο οποίος έχει αναγγείλει ότι σταματάει τη λειτουργία του) περιλαμβάνει μια μακρά λίστα από ψευδείς ειδήσεις, και οι ιστοχώροι http://hoaxes.org/ και http://www.snopes.com/ περιλαμβάνουν πολλά σχετικά στοιχεία. Μια σειρά άλλων τέτοιων ιστοχώρων μπορεί εύκολα να εντοπιστεί στο Διαδίκτυο με μια απλή αναζήτηση.

Στην Ελλάδα, ένας ιστοχώρος για τις ψευδείς ειδήσεις είναι οι http://ellinikahoaxes.gr

Πόσο αξιόπιστες ή «ουδέτερες» (από πολιτική ή κοινωνική άποψη) είναι οι σχετικές πηγές; Δηλαδή πόσο αντικειμενικοί είναι αυτοί οι ιστοχώροι που ελέγχουν τις ψευδείς ειδήσεις; Αυτή η εκτίμηση, τελικά, εναπόκειται στην κρίση του κάθε χρήστη. Πάντως, ο χρήστης που επιθυμεί να ελέγξει την ακρίβεια μιας είδησης, ίσως καλό θα ήταν να ελέγχει με διασταύρωση από δυο ή περισσότερες τέτοιες πηγές για να διαπιστώσει αν είναι αληθινή ή ψεύτικη (hoax).

Υπάρχουν πολλοί ιστοχώροι  αφιερωμένοι στην ψηφιακή ασφάλεια (κυρίως των παιδιών):

 Ο ιστοχώρος http://www.saferinternet.gr/ aποτελεί τον εθνικό κόμβο ενός Ευρωπαϊκού Δικτύου για την ασφαλή πλοήγηση (Δίκτυο Insafe, https://www.betterinternetforkids.eu/) και συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς (δημόσιους φορείς, ΜΚΟ κ.λπ.) για τη διάδοση των καλών πρακτικών που σχετίζονται με την ασφαλή πλοήγηση και συναφή θέματα. Ο κόμβος safeineternet και η Μ.Κ.Ο. που τον διαχειρίζεται συνεργάζονται με την γραμμή καταγγελιών safeline (http://www.safeline.gr/) , έναν ιστοχώρο και μια τηλεφωνική γραμμή (help-line 210 6007686) που έχουν ως σκοπό την παροχή βοήθειας, υποστήριξης και συμβουλών για θέματα που σχετίζονται με την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Ανάλογες υπηρεσίες προσφέρει και το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. [ To saferinternet διαθέτει ένα συνοπτικό οδηγό με οδηγίες για τους μαθητές, για ασφαλή χρήση των ψηφιακών μέσων στη διεύθυνση: http://www.saferinternet.gr/index.php?action=download&objId=File382 Αντίστοιχες πρακτικές οδηγίες για τους γονείς μπορούν να ευρεθούν στο: http://www.saferinternet.gr/index.php?action=download&objId=File483 Οι οδηγίες αυτές απευθύνονται σε γονείς και έχουν ένα γενικό χαρακτήρα όπως: προτιμήστε να τοποθετήσετε τον Η/Υ σας σε χώρους, όπως είναι το σαλόνι και όχι σε υπνοδωμάτια. Έτσι θα έχετε τη δυνατότητα να επιβλέπετε το παιδί σας, χωρίς το ίδιο να αισθάνεται ότι ελέγχεται. Κάντε την πλοήγηση στο Internet μία οικογενειακή δραστηριότητα. Χρησιμοποιείστε τον H/Υ μαζί με τα παιδιά σας. Ενημερώστε τα παιδιά σας για τους κινδύνους που υπάρχουν όταν συνομιλούν με αγνώστους μέσω chatrooms κ.τ.ό ]

Παρομοίως η Πύλη Ψηφιακής Ασφάλειας για την Α’ Γυμνασίου περιλαμβάνει πολλά στοιχεία για την ψηφιακή ασφάλεια, με προεξάρχοντα τις οδηγίες προς γονείς, εκπαιδευτικούς και μαθητές καθώς και ένα διαδικτυακό παιχνίδι (χρειάζεται όμως ο χρήστης να έχει λογαριασμό στο ΠΣΔ, Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο για να συμμετάσχει). Ο ιστοχώρος παρέχει και ένα εγχειρίδιο της Αρχές Διασφάλισης Απόρρητο Επικοινωνιών για την ασφαλή χρήση ψηφιακών υπηρεσιών επικοινωνίας: http://www.adae.gr/fileadmin/cybersecurity/index.html.

Υπάρχουν πολλοί δημόσιοι φορείς που υποστηρίζουν την ασφαλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο, όπως (ενδεικτικά):

· το Τμήμα Ασφαλούς Διαδικτύου της Μονάδας Εφηβικής Ηλικίας (Μ.Ε.Υ.), που λειτουργεί από τη Β’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» για εφήβους ηλικίας 11 έως 18 ετών και τις οικογένειες τους προσφέροντας υπηρεσίες, μεταξύ άλλων και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι σχετικά με την ορθή χρήση του Διαδικτύου

· η Υποδιεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας. Σύμφωνα με τον (Α. Καμάρη, 2014), η υπηρεσία αυτή έχει ως αποστολή την πρόληψη, την έρευνα και την καταστολή εγκλημάτων ή αντικοινωνικών συμπεριφορών που διαπράττονται με τη χρήση του Διαδικτύου ή άλλων μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας.

Αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού.

“ Δεν είσαι μόνος, δεν είσαι ο μόνος” .Παρατίθενται μερικές συμβουλές για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς και αφορούν τη σχέση των παιδιών με τον διαδικτυακό εκφοβισμό (σύμφωνα με οδηγίες από σχετικούς ιστοχώρους):

· Μιλήστε στα παιδιά για το διαδικτυακό εκφοβισμό όπως θα το κάνατε για άλλα είδη εκφοβισμού, και προτρέψτε τα να έρθουν σε εσάς αν ποτέ οποιοσδήποτε τους προκαλέσει αναστάτωση στο διαδίκτυο, στο κινητό τους ή άλλες συσκευές. Ρωτήστε το παιδί πράγματα όπως:

· Αν έλαβε ποτέ κάποιο email ή γραπτό μήνυμα που το αναστάτωσε.

· Αν ανάρτησε κανείς στο διαδίκτυο μια φωτογραφία ή ένα βίντεο με το παιδί, χωρίς να του ζητήσει την άδεια.

· Αν συμμετείχε στον εκφοβισμό κάποιου άλλου στο διαδίκτυο ή μέσω του κινητού

· Αν το παιδί σας, σας πει ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, προσφέρετέ του και πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη:

· Καθησυχάστε το, πως έπραξε ορθά λέγοντάς σας τι συμβαίνει.

· Εξηγήστε ότι δεν πρέπει να απαντά στον εκφοβισμό, καθώς αυτό θα μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα.

· Καθίστε με το παιδί να καταγράψετε το περιστατικό εκφοβισμού και να συλλέξετε στοιχεία, π.χ. σώζοντας γραπτά μηνύματα ή εκτυπώνοντας email και στιγμιότυπα οθόνης από ιστοτόπους. Μην σβήσετε τίποτε.

· Εκμεταλλευθείτε στο μέγιστο τα ενσωματωμένα εργαλεία στις υπηρεσίες διαδικτύου ή κινητής τηλεφωνίας του παιδιού σας, ώστε να αποτρέψετε περαιτέρω εκφοβισμό. Για παράδειγμα, μπορείτε να αφαιρέσετε από τις λίστες των «φίλων» αυτόν που διέπραξε τον εκφοβισμό και να ρυθμίσετε το προφίλ κοινωνικής δικτύωσης του παιδιού σας ώστε να είναι «απόρρητο», αν δεν είναι ήδη.

· Επικοινωνήστε με τον πάροχο των υπηρεσιών διαδικτύου, κινητής τηλεφωνίας ή κοινωνικής δικτύωσης. Αν ό,τι συνέβη παραβαίνει τους Όρους Χρήσης ή τις Οδηγίες Κοινότητας του παρόχου, αυτός μπορεί να αναστείλει το λογαριασμό του ατόμου που διέπραξε τον εκφοβισμό, να καταργήσει περιεχόμενο ή να εγκαταστήσει νέο αριθμό κινητού, για παράδειγμα.

 · Αν το παιδί σας πιστεύει πως αυτός που διέπραξε τον εκφοβισμό είναι συμμαθητής του, μιλήστε στο δάσκαλό του.

 · Αν πιστεύετε ότι διεπράχθη έγκλημα ή αν ανησυχείτε ότι το παιδί σας διατρέχει άμεσο κίνδυνο, επικοινωνήστε με την αστυνομία και συγκεκριμένα με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Αν πιστεύετε ότι το παιδί σας θα μπορούσε να χρησιμοποιεί νέες τεχνολογίες για να εκφοβίσει κάποιον άλλον:

· Μιλήστε του σχετικά με το διαδικτυακό εκφοβισμό και εξηγήστε γιατί αυτό είναι απαράδεκτο και πρέπει να σταματήσει.

· Συζητήστε ανοιχτά με το παιδί σας. Ρωτήστε το γιατί το κάνει κι ακούστε τι έχει να σας πει.

 · Αν δεν είχε συνειδητοποιήσει πως αυτό που έκανε ήταν εκφοβισμός, εξηγήστε του ότι ο εκφοβισμός δεν είναι απλώς σωματικός. Το να χρησιμοποιείς την τεχνολογία για να πειράζεις, να εξευτελίζεις και να διαβάλλεις, είναι επίσης εκφοβιστική συμπεριφορά.

 · Μιλήστε στο δάσκαλό του σχετικά με το τι συμβαίνει και δείξτε του ότι είστε πρόθυμος να συνεργαστείτε με το σχολείο ώστε να εξασφαλίσετε πως δεν θα ξανασυμβεί.

 · Καθησυχάστε το παιδί σας, πως ακόμη το αγαπάτε, αλλά ξεκαθαρίστε του ότι η συμπεριφορά του πρέπει να αλλάξει.

· Προτρέψτε το να μιλήσει σε εσάς ή σ’ ένα δάσκαλο, για οποιονδήποτε εκφοβισμό στον οποίον είναι μάρτυρας, συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών διαδικτυακού εκφοβισμού.

H post-truth και τα fake-news.

 Post-truth κατά λέξη σημαίνει «μετα-αλήθεια», ενώ fake- news ψευδείς ειδήσεις.  Πρόκειται για όρους  που χαρακτηρίζουν φαινόμενα τα οποία σχετίζονται με ή προσδιορίζουν περιστάσεις στις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη απήχηση στο σχηματισμό της κοινής γνώμης από όση έχουν τα συναισθήματα και τα προσωπικά «πιστεύω».

Ο όρος post truth φαίνεται ότι υπάρχει εδώ και πολύ καιρό (ίσως και είκοσι ή παραπάνω χρόνια), αλλά έχει καταστεί ιδιαίτερα σημαντικός με την έλευση και την επικράτηση του Διαδικτύου. Τα τελευταία χρόνια, δυο γεγονότα με μεγάλη πολιτική σημασία, οι τελευταίες Αμερικανικές εκλογές και το Brexit σημαδεύτηκαν από μια ασταμάτητη ροή ψευδών ειδήσεων και ψευδο-ειδήσεων, μερικές από τις οποίες είναι εξόφθαλμα λανθασμένες, αλλά παρόλα αυτά, υπάρχει πάντοτε ένα κοινό που τις πιστεύει.

Στο ίδιο πλαίσιο, η ιδέα της οργανωμένης και συστηματικής δημιουργίας ακόμη και ψεύτικων λογαριασμών , είναι μια πρακτική που εφαρμόζεται σε μεγάλες κλίμακες. Έτσι και αλλιώς τα μεγάλα κοινωνικά δίκτυα όπως το facebook και το twitter πολλές φορές έχουν αναγγείλει δημόσια την πρόσθεσή τους να καταπολεμήσουν τα fake-news.

Συμπέρασμα:

Το βασικό συμπέρασμα όμως που συνάγεται από όλες τις παραπάνω περιπτώσεις είναι ότι οι μαθητές πρέπει να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι στις πηγές που χρησιμοποιούν από το Διαδίκτυο, τόσο για τις σχολικές εργασίες τους, όσο και σε άλλες περιπτώσεις. Είναι λοιπόν σχεδόν βέβαιο ότι οι μαθητές, είτε στο πλαίσιο εργασιών για το σχολείο, είτε σε άλλη περίσταση, θα έρθουν αντιμέτωποι με ειδήσεις, πληροφορίες, συζητήσεις, των οποίων το περιεχόμενο δε θα είναι αυταπόδεικτά ορθό. Οι μαθητές, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να επιζητούν τον έλεγχο και τη διασταύρωση για την επαλήθευση ή διάψευση των σχετικών πληροφοριών.

Όπως είναι φανερό, η έλξη που μπορούν να ασκήσουν ψεύτικες ή διαστρεβλωμένες ειδήσεις και πληροφορίες μπορεί να είναι μεγάλη, κυρίως όταν είναι σε συμφωνία με τις ιδέες του εκάστοτε χρήστη ή τα κοινωνικά στερεότυπα. Οι ευάλωτοι νεαροί μαθητές μπορούν δυσκολότερα να διακρίνουν το ψέμα, τη διαστρέβλωση, την υπερβολή στην πληροφόρηση (είτε πρόκειται για πληροφόρηση ακαδημαϊκού χαρακτήρα, είτε για πληροφόρηση ειδησεογραφικού χαρακτήρα).

Οι εκπαιδευτικοί, με συστηματικό τρόπο, εκμεταλλευόμενοι κάθε ευκαιρία, θα πρέπει να διδάξουν στους μαθητές, έμμεσα ή άμεσα, την αξία της κριτικής στάσης απέναντι σε πληροφορίες και ειδήσεις που δεν επιβεβαιώνονται από πολλαπλές ανεξάρτητες πηγές. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει εξίσου επίμονα, να αναδεικνύουν τις θετικές πλευρές του ψηφιακού οικοσυστήματος στο οποίο καλούνται να ζήσουν οι μαθητές.

Διασκευή  από το επιμορφωτικό υλικό της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης για την εκπαιδευτική αξιοποίηση ΤΠΕ (Επιμόρφωση Β1 επιπέδου)
 "Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου και των ψηφιακών πόρων e-πολιτειότητα"